W niniejszym artykule przybliżę główne zasady międzynarodowego dochodzenia alimentów na rzecz małoletniego dziecka w sytuacji, gdy jego rodzice mieszkają w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Pozew do sądu.

W celu dochodzenia roszczeń alimentacyjnych na rzecz małoletniego dziecka od rodzica mieszkającego za granicą należy oczywiście złożyć stosowny pozew o zapłatę we właściwym sądzie. Dotyczy to sytuacji, gdy nie dysponujemy orzeczeniem sądu zasądzającym alimenty.

Który sąd i które prawo stosować?

W praktyce najwięcej trudności nastręcza ustalenie, który sąd (polski, czy zagraniczny) będzie właściwy do rozpoznania sprawy oraz które prawo (polskie, czy zagraniczne), będzie miało zastosowanie w sprawie.  Kwestie te są o tyle istotne, że mają kluczowe znaczenie dla miejsca prowadzenia postępowania o alimenty jak również dla określenia ich formy, wysokości i czasu trwania. Problemy związane z ustalaniem miejsca pobytu zobowiązanego do alimentacji, to kwestia wymagająca osobnego omówienia.

Zasięg terytorialny

W analizowanej sytuacji prawo właściwe dla alimentów, niezależnie od stanu cywilnego rodziców określa protokół haski z 2007 r. Związane są nim wszystkie państwa członkowskie UE z wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii.

Umowa określająca prawo właściwe

Wedle postanowień tego protokołu kwestię właściwości prawa dla zobowiązań alimentacyjnych pozostawiono w pierwszej kolejności rodzicom małoletniego. Mogą oni bowiem w zawartej między sobą umowie dokonać wyboru takiego prawa. Przy dokonywaniu takiego wyboru nie ma jednak dowolności. Może to być jedynie prawo ojczyste jednego z rodziców albo prawo państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu.

Brak umowy określającej prawo właściwe

Gdyby jednak rodzice małoletniego nie osiągnęli porozumienia w omawianej kwestii, należy sięgnąć do obowiązujących w tym przedmiocie norm prawnych. Wedle ich treści zasadniczym łącznikiem służącym do wskazania prawa właściwego dla alimentów jest łącznik miejsca zwykłego pobytu małoletniego uprawnionego do alimentacji. Miejscem tym będzie każdorazowe miejsce zamieszkania rodzica, u którego dziecko stale przebywa.

Przykład

W związku z powyższym, jeżeli małoletnie dziecko przybywa z jednym z rodziców na terenie Polski, zaś drugi rodzic zobowiązany do alimentacji przebywa w innym państwie członkowskim UE, i rodzice dziecka nie dokonali umownego wyboru prawa właściwego dla alimentów, to pozew o alimenty można złożyć w polskim sądzie rejonowym, w okręgu którego znajduje się ma miejsce zamieszkania małoletniego dziecka. Sąd polski rozstrzygać będzie sprawę zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa. Wariant taki jest częstokroć najkorzystniejszy dla uprawnionego do alimentacji, gdyż sposobie ustalenia i zakresie obowiązku alimentacyjnego decydować będzie lokalny porządek prawny. To z kolei niweluje potrzebę angażowania się w postępowania przed zagranicznymi organami często oddalonymi o setki kilometrów oraz minimalizuje koszty całej operacji. 

Wyrok i co dalej?

Orzeczenie alimentacyjne wydane w jednym z państw członkowskich UE, w którym jest stosowany wspomniany na wstępie protokół haski z 2007 r., jest uznawane i wykonalne w innym państwie członkowskim UE bez konieczności spełnienia dodatkowych przesłanek.

Egzekucja alimentów za granicą

Dysponując takim orzeczeniem uprawniony do alimentacji może, po spełnieniu szeregu wymagań formalnych,  skierować je do wykonania (egzekucji) za pośrednictwem właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania sądu okręgowego sekcji obrotu prawnego za granicą, który przesyła właściwemu zagranicznemu organowi egzekucyjnego dokumentację niezbędną do wszczęcia procedury ściągania świadczenia alimentacyjnego.

W zależności od tego, w których państwach przebywają strony takiego procesu sądowego, kwestie dotyczące jurysdykcji sądów i prawa właściwego opierać się będą na różnych podstawach prawnych. Dlatego przed zainicjowaniem postępowania zmierzającego do międzynarodowego dochodzenia alimentów wskazane jest skorzystanie z pomocy prawnej doświadczonych podmiotów.